اهمیت، جایگاه و وظایف شورای نگهبان در نظام اسلامی ایران

به گزارش شیرازه به نقل از خنج کهن؛ شورای نگهبان دارای منزلت مهم و خطیری در نظام جمهوری اسلامی است. این نهاد وظیفه «صیانت از اسلامیت و جمهوریت» نظام اسلامی را بر عهده دارد. هم به سبب تطبیق روند «تصویب قوانین» با شرع مبین اسلام، پاسدار اسلامیت نظام است و هم به سبب تطبیق قوانین با قانون اساسی، پاسدار ابعادی از جمهوریت نظام است. به علاوه شورای نگهبان با نظارت مؤثر و کارآمد بر حسن برگزاری انتخابات، استمرار سلامت جمهوریت نظام را تضمین می کند.

سرچشمه معتبر

یکی دیگر از راه های شناخت اهمیت یک نهاد در نظام سیاسی، ﻣﻨﺸﺄ ﺗﺄسیس آن است؛ یعنی اگر یک مؤسسه یا نهاد با تصویب مثلاً یک شورای محلی یا تخصصی ایجاد گردد، اعتبار محدودتری دارد در مقابل نهادی که قانون اساسی بر ﺗﺄسیس آن اشعار دارد.

شورای نگهبان از منظر ﻣﻨﺸﺄ ﺗﺄسیس نیز جایگاه رفیعی دارد. قانون گذار اساسی، ﺗﺄسیس شورای نگهبان و کارکرد و وظایف آن را در اصول متعدد قانون اساسی جای داده است. به علاوه متن قانون اساسی طی دو مرحله همه پرسی (سال 1358 و سال 1368) به عنوان یک میثاق ملی مورد پذیرش اکثریت آحاد ملت ایران واقع گردیده است.

تنها عنوان «شورای نگهبان» به طور مستقیم 27 مرتبه در قانون اساسی ذکر گردیده است.

پیشینه تاریخی شورای نگهبان هم حاکی از اعتبار آن بر پایه عقلای جوامع بشری است و بر اساس همین پیشینه تاریخی بود که اندیشه ﺗﺄسیس شورای نگهبان یا نهادی مشابه آن، از بدو نهضت مشروطیت در ایران مطرح شد. به علاوه در اغلب کشورها نهادی با عنوان «شورای قانون اساسی» یا «دادگاه عالی قانون اساسی» وجود دارد که ﻣﺄموریت اساسی آن صیانت از قانون اساسی و چهارچوب های عقیدتی حاکم بر نظام سیاسی است.

ترکیب مستقل نخبگانی

ترکیب اعضا و فرآیند گزینش آنها نیز اعتبار شورای نگهبان را بیش از پیش نمایان می سازد. اعضای شورای نگهبان نخبگانی مرکب از 6 فقیه اسلام شناس و 6 حقوقدان صاحب نظر در رشته های مختلف حقوقی هستند.

بر اساس اصل 91 قانون اساسی «به منظور پاسداری از احکام اسلام، قانون اساسی و ...، شورایی به نام شورای نگهبان با ترکیب زیر تشکیل می شود: 1- شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز. انتخاب این عده با مقام معظم رهبری است. 2- شش نفر حقوقدان در رشته های مختلف حقوقی، از میان حقوقدانان مسلمانی که به وسیله رئیس قوه قضاییه به مجلس شورای اسلامی معرفی می شوند و با رﺃی مجلس انتخاب می گردند.»

حقوقدانان شورای نگهبان همچنان که در اصل 91 قانون اساسی ملاحظه کردیم، از سوی عالی ترین مقام قضائی کشور معرفی و با رﺃی نمایندگان مجلس به عضویت شورای نگهبان در می آیند. بنابراین مجلس به عنوان نهادی برآمده از آرای ملت، نقش مستقیم در تعیین ترکیب نیمی از اعضای شورای نگهبان دارد.

از منظر همین نحوه گزینش در می یابیم که اعضای شورای نگهبان به طور غیرمستقیم منتخب ملت نیز هستند، چرا که رهبری با رﺃی مجلس خبرگان منتخب ملت، تعیین می گردد و با نصب اعضای فقیه شورای نگهبان، مجرای نصب این فقها از سوی ملت می باشد.

همچنین رئیس قوه قضائیه که منصوب رهبری می باشد، چند حقوقدان را به مجلس معرفی کرده و نمایندگان ملت از میان آنها حقوقدانان عضو شورای نگهبان را بر می گزینند.

این ساز و کار تعیین ترکیب اعضای شورای نگهبان زمینه ساز «استقلال رﺃی» آنان نیز می گردد، چرا که هیچ یک از قوای سه گانه جایگاه حقوقی فراتر از شورای نگهبان ندارد تا بتواند نظر خود را برآن تحمیل کند.

ارسالی توسط: دفتر نظارت و بازرسی انتخابات شهرستان خنج